Autor: Fiodor

Seria „Wśród dolnośląskich tematów” zawita do Młyna Hilberta w Dzierżoniowie w sobotę, 20 września. Tytuł tego wydarzenia to „Ziarna historii”.

Będziemy rozmawiać o mące, zbożu i chlebie w miejscu niezwykłym, jakim jest Młyn Hilberta – największy w kraju zabytkowy młyn zbożowy z kompletną i sprawną linią technologiczną udostępniony zwiedzającym.

Jeśli to twoje tematy i masz ochotę coś poopowiadać skontaktuj się z nami. Jeśli tylko posłuchać – zapisz w kalendarzu i wpadnij do dzierżoniowskiego młyna w trzecią sobotę września! Zapraszamy! – zachęca Wojciech Głodek z Instytutu Dolnośląskiego, współorganizator przedsięwzięcia. Spotkania „Wśród dolnośląskich tematów” są organizowane w ramach przygotowań do II konferencji regionalistów „Dolnośląskie Tematy”. Patronat honorowy nad dzierżoniowskim wydarzeniem objął Dariusz Kucharski, burmistrz Dzierżoniowa.
Regionaliści spotkają się w Młynie Hilberta w sobotę, 20 września, w godz. 12.00-16.00. Wstęp wolny!

W połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku, ze względu na osiągnięcie wyższych wskaźników wyciągowych, obniżono w Młynie Dzierżoniów zdolność przemiałową pszenicznego działu „A”. Po ludzku pisząc: osiągano więcej mąki z tony zboża i dlatego zmniejszono wielkość przemiału.

Zdolność ta została obniżona do 180 ton na dobę pszenicy. Dział „B” po zmianie rowkowania walców, wyeliminowaniu wialni kaszkowych i zmianach w schemacie technologicznym, przystosowano do przemiału żyta osiągając zdolność 50 ton na dobę. Produkowana tu była mąka żytnia typ 580, 720; razowa typ 2000 oraz mąka żurkowa. Ze względu na znaczny stopień wyeksploatowania maszyn zlikwidowano dział „C” – przenosząc produkcję mąki graham na dział „A”.
Taki stan istniał do ostatniego przemiału, który miał miejsce 27 listopada 2016 r.

Dotarliśmy ostatnio do cennika wyrobów parowego (a więc przed 1930 r.) Młyna Hilberta. Kryje się w nim ciekawostka – w dzierżoniowskim młynie wytwarzana była mąka z jęczmienia.

Mąka jęczmienna jest mało znana i rzadko stosowana. Tymczasem uważana jest za dobry zamiennik zwykłej mąki z pszenicy. I zdrowy. Jęczmień to jedno z najstarszych zbóż uprawianych na świecie, jego historia liczy około 10 tysięcy lat.

Tym, co odróżnia mąkę jęczmienną od pszenicznej, jest przede wszystkim znacznie większa zawartość błonnika, a także mniejsza zawartość glutenu.

W smaku mąka jęczmienna jest słodkawo-orzechowa. Można jej używać jak mąki pszennej, ale lepiej z jej dodatkiem – z samej mąki jęczmiennej nie uzyskamy puszystych wypieków.

Młyn Hilberta wytwarzał mąkę jęczmienną przed II wojną światową. Później mielono tu już tylko pszenicę i żyto, ale też… kukurydzę.

Dziś Młyn Hilberta to wyjątkowe muzeum techniki. Podziwiać w nim można oryginalny i w pełni sprawny park maszynowy z lat 30-tych XX wieku. Sam budynek pochodzi jeszcze z wieku XIX. Muzeum zaprasza turystów indywidualnych od piątku do niedzieli, a grupy zorganizowane również w pozostałe dni.  

W połowie lat 90-tych XX wieku ze względu na osiągnięcie wyższych wskaźników wyciągowych w Młynie Dzierżoniów obniżono zdolność przemiałową pszenicy.

Zdolność przemiałowa działu „A” została obniżona do 180 ton na dobę pszenicy, natomiast dział „B” po zmianie rowkowania walców, wyeliminowaniu wialni kaszkowych i zmianach w schemacie technologicznym, przystosowano do przemiału żyta osiągając zdolność 50 ton na dobę produkując mąkę żytnią typ 580, 720, razową typ 2000 oraz mąkę żurkową. Ze względu na znaczny stopień wyeksploatowania maszyn zlikwidowano dział „C” przenosząc produkcję mąki „graham” na dział „A”.

Taki stan istniał do ostatniego przemiału, który miał miejsce 27 listopada 2016 r.

Młyn w Dzierżoniowie był przez wiele dziesięcioleci największym i najnowocześniejszym na Przedgórzu Sudeckim, należał do największych na Dolnym Śląsku. Posiadał przez wiele lat, w porównaniu z innymi na Dolnym Śląsku, bardzo nowoczesne wyposażenie, tak linii do przemiału zboża, jak i sposobów transportu i przechowywania ziarna.

W listopadzie 2021 roku Młyn Hilberta stał się oddziałem Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska.

Dziś Młyn Hilberta można zwiedzać od piątku do niedzieli, a dla grup zorganizowanych zabytek dostępny jest również w pozostałe dni. To wyjątkowe muzeum techniki, świetne miejsce na wycieczkę na Dolnym Śląsku.

Młyn Hilberta przetrwał wojenną zawieruchę bez szwanku. W 1945 r. zajęli go Rosjanie. Armia Czerwona stacjonowała tu do 1951 r., nie niszcząc młyna.

Wreszcie obiekt przeszedł w polskie ręce – został przejęty przez Polskie Zakłady Zbożowe. Jak podają źródła, lata 1951-1983 to okres ciągłego wzrostu zdolności produkcyjnych osiąganych niewielkimi nakładami inwestycyjnymi, głównie dzięki myśli technicznej. Pozwoliło to na zastosowanie nowych technologii i umiejętne wykorzystanie rezerw w istniejących budowlach i urządzeniach młyńskich.

Rozpoczęta w styczniu, a zakończona we wrześniu 1962 r. przebudowa działu żytniego na przemiał pszenny, spowodował wzrost zdolności przemiałowej z 40 ton na dobę przemielonego żyta do 68 ton na dobę pszenicy.

W latach 1965-66, reagując na wzrost zapotrzebowania rynku na śruty zbożowe wkomponowano w istniejące dwa działy pszenne trzeci dział produkcyjny, produkujący 40 ton na dobę śruty zbożowej. Po spadku zapotrzebowania rynku na śruty w drugiej połowie 1982 r. dział ten został przystosowany do przemiału 20 ton na dobę pszenicy na mąkę typu graham. Wówczas młyn w Dzierżoniowie osiągnął łączną zdolność przemiałową 280 ton na dobę pszenicy, w tym:

Taki stan istniał do połowy lat 90-tych.

Na zakończenie roku szkolnego w ramach projektu „Lokalny reporter – młodzi odkrywcy
dziedzictwa mącznego Dzierżoniowa” młodzież z czterech dzierżoniowskich szkół podstawowych wcieliła się w role dziennikarzy, którzy pisali relację z pobytu w Młynie Hilberta.

• Uczniowie szkoły podstawowej jednogłośnie stwierdzili, że najbardziej zaciekawiły ich ześlizgi. Ale mówili również, że cała wycieczka była warta uwagi – napisała Hanna Naskręt z klasy 7c ze Szkoły Podstawowej nr 5 w Dzierżoniowie, która zwiedziła młyn we wtorek, 17 czerwca.
• Młyn to miejsce na Dolnym Śląsku, którego nie można ominąć – stwierdził Kornel Kwiatek z klasy 6a ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Dzierżoniowie w poniedziałek, 23 czerwca.
• Kilka rzeczy tu zaskakuje – zauważyła Zuzanna Mikołajek z tej samej klasy.
• Klasie wyjątkowo spodobały się wystawy prac studentów, na której zobaczyli ciekawe eksponaty, szczególnie „Litera w przestrzeni” – uznał Michał Antonów z klasy 6b Szkoły Podstawowej nr 9 w Dzierżoniowie, która odwiedziła młyn w środę, 25 czerwca.
  Młodzi ludzie zwiedzili Młyn Hilberta, a następnie wzięli udział w warsztatach dziennikarskich. Celem było napisanie relacji z pobytu w tym nietypowym muzeum. Uczniowie dowiedzieli się, jak ważne są tytuły i pierwsze akapity tekstów – tzw. leady.
• Z tej mąki chleba nie będzie! Młyn na turystów dostępny do zwiedzania! – zatytułował swój artykuł Franek Wypych z klasy 7c ze Szkoły Podstawowej nr 5 w Dzierżoniowie.
• Czy stary młyn może zaciekawić młodzież? – zastanawiał się Wojciech Piątek z klasy 6a ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Dzierżoniowie, która zwiedziła gigantyczny zabytek w środę, 18 czerwca. Odpowiedź na to pytanie mieści się w kolejnych pracach warsztatowiczów.
• To była fajna wycieczka – podsumował Sebastian Dąbrowski z klasy 6b ze Szkoły Podstawowej nr 3 w Dzierżoniowie.
  Projekt finansowany ze środków Gminy Miejskiej Dzierżoniów.
  Muzeum Młyn Hilberta w Dzierżoniowie należy do Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. To prawdziwa perełka Dolnego Śląska, a konkretnie dolnośląskich zabytków techniki. Wewnątrz sześciokondygnacyjnego obiektu znajduje się w pełni sprawna linia technologiczna pochodząca z lat 30. XX wieku.

💡 Zbuduj własną grę planszową w Młynie Hilberta!

📅 Kiedy?
W piątek, 8 sierpnia, zapraszamy na twórcze popołudnie.

🎲 Co Cię czeka?
Zamiast kupować gotowy egzemplarz, będziesz miał okazję samodzielnie skonstruować planszówkę – od pomysłu aż do ostatnich detali! Dajemy dostęp do papieru, masy plastycznej, inspirujących materiałów i fachowego wsparcia.

🌾 Dlaczego warto?

• To świetna zabawa z elementami rękodzieła i kreatywności.
• Idealna aktywność dla rodzin oraz grup przyjaciół szukających niebanalnego sposobu na spędzenie czasu.
• Daje szansę lepiej poznać historię młynarstwa i przemysłu obrotu młyńskiego – bo to właśnie tutaj, w zabytkowym Młynie Hilberta, łączymy edukację z praktyką.

🧭 Gdzie?
W murach Młyna Hilberta w Dzierżoniowie – doskonale zachowanym obiekcie przemysłowym Dolnego Śląska, pełnym historii i technicznych ciekawostek.

Godziny zwiedzania (po nich warsztaty z grami): 10.30, 12.00, 13.30, 15.00 i 16.30.

Bilety: 35 zł.

A do tego zwiedzanie kuratorskie o godz. 16.30 – jakie sekrety skrywają ciche wnętrza
młyna? To nie będzie zwykłe oprowadzanie – poznasz historię miejsca oczami pasjonata.
Bilety: 40 zł.

📮 Kreatywna pocztówka prosto z Młyna Hilberta!

📅 Kiedy się spotykamy?
Piątek, 25 lipca – letni dzień pełen inspiracji!

🖌️ Co dla Ciebie przygotowaliśmy?

• Spacer z przewodnikiem po młynie i zapoznanie z jego maszynownią.
• Artystyczne atelier – stwórz własną, ręcznie zilustrowaną pocztówkę, inspirowaną architekturą i klimatem Młyna.

🌙 Dodatkowe atrakcje po zmroku:
O godz. 19:00 rozpoczyna się nocne zwiedzanie – odsłaniamy tajemnicę cieni w zaskakującej odsłonie.

💸 Koszty udziału:

• Część dzienna (zwiedzanie + warsztat): 35 zł
• Wieczorne zwiedzanie: 40 zł

Godziny zwiedzania (po nich warsztaty artystyczne): 10.30, 12.00, 13.30, 15.00 i 16.30.
Bilety: 35 zł.
Wieczorne zwiedzanie o godz. 19.00. Bilety: 40 zł.

📸 „Młyn w kadrze” – uchwyć historię na zdjęciu!

🗓️ Data wydarzenia:
Niedziela, 20 lipca – całodzienne spotkanie z obiektywami telefonów dla dzieci..

🎯 Co czeka Twoje dziecko?

• Spacer krajoznawczy z przewodnikiem, w trakcie którego poznasz architektoniczne smaczki Młyna Hilberta
• Sesja fotograficzna na miejscu – najmłodsi pokażą swoją kreatywność, korzystając z industrialnego otoczenia
• Wspólna analiza i podziwianie zdjęć

💡 Dla kogo?

• Dla dzieciaków, które chcą połączyć naukę obsługi aparatu z chwilą refleksji nad przemysłem przeszłości
• Dla młodych fotografów spragnionych estetycznych doświadczeń w miejscu z duszą

📍 Gdzie to się dzieje?
W przestrzeni Młyna Hilberta w Dzierżoniowie – miejscu, gdzie XIX‑wieczna technologia spotyka się z aparatem XXI wieku

Godziny zwiedzania (po nich warsztaty fotograficzne dla najmłodszych): 10.30, 12.00, 13.30, 15.00 i 16.30.

Bilety: 35 zł.